‘Özgüven’ kelimesi çok sıklıkla kullanılan ve geliştirilmesi konusunda hemen herkesin bir fikri olan bir kavramdır. Basitçe özgüveni tanımlamak gerekirse ‘insanın kendisine güvenme, sevme ve inanma kapasitedir’. Özgüven doğuştan sahip olunan bir özellik değildir. Bebeklik döneminde başlayarak gelişmektedir. Bu nedenle çocuğun özgüvenini en çok etkileyen bakım veren kişilerdir. İkincil olarak yaşadığı çevre ve toplum etkilemektedir. Özgüven kazandırırken dikkat edilmesi gereken noktalar ve dengeler vardır. Bu yazı, toplum içerisinde algılanan özgüven kavramı ve çoçukların özgüven gelişimini destekleyen unsurlar üzerinde duracaktır.
Özgüvenli bir çocuk toplum içerisinde nasıl anlaşılır?
Genellikle toplum içerisinde mükemmeliyetçi ve başarılı çocukların özgüveni yüksek olduğu algılanmaktadır. Bazen de, sessiz kalan bir çocuğun özgüveni olmadığı şeklinde etiketlenmektedir. Bu iki örnekte yanlış bir etiketleme ve algı vardır.
Sağlıklı özgüven gelişiminin temeli çocuğa bakım verenlerden başlayarak yakın çevresi ile kurduğu ilişkilerle gelişir. Bakım verenlerin göstermiş olduğu tutumlar ve tepkiler özgüven gelişimi açısından önemlidir. Olumsuz, yargılayıcı, baskıcı ve aşırı himayeci yetiştirme çocuğun kendine olan özgüvenini zedeleyerek bundan sonraki seçimlerinde kendine inanma ve güvenme kapasitesinde düşme gösterebilmektedir. Bir diğer taraftan çocuğun kendini gerçekci bir şekilde tanımaması, olduğundan daha yüksek görmesi bilgiye ve öğrenmeye kapamasına neden olabilir.
Özgüvenli bir çocuk; kendine saygı duyan ve seven biridir. Kendisi ile barışık ve olduğu gibi kabul eden kişi sağlıklı özgüvene sahiptir. Sevildiğini, değerli olduğu hisseden çocuk, kendini olumlu ve sınırlı yönleriyle kabul eder. Sorunların üzerinden çözüm üreterek veya farklı seçenekler düşünerek üstesinden gelebileceğini düşünen ve dışarıya daha az bağımlı olan bir kişi diyebiliriz. Bağımsız çocuk yetiştirmek çocuğun yaşından büyük kararlar vermesine izin vermek değildir. Bu kararlar yaşlara göre değişim gösterebilir. Örneğin, hangi oyuncakla oynayacağı, ne giyeceği, hangi alanda kendini geliştirmek istediği gibi seçimlerin yapılması özgüven gelişiminde yardımcı olacaktır.
Çocukların özgüvenini yerleştirme ve geliştermek için öneriler
- Rol model olunması: En sık kullanılan bir öğrenme şekli taklit etmedir. Çocuklar söylenenlerden ziyade davranışları örnek alırlar. Bu nedenle tutarlı, kendine güvenen, saygı duyan ve rahatlıkla duygu ve düşüncelerini ifade edebilen bir kişi çocuklarının da özgüven gelişiminde etkili olacaktır. Bir diğer önemli nokta ise çocuğu olduğu gibi kabul etmek, hatalarına karşı toleranslı ve model olarak kendinize verdiğiniz değer ve saygı ile ilişkilidir. Bazı çocuk kendini daha rahat ve açık bir şekilde ifade ederken bazı çocuklar bunu daha zor ifade edebilir. Bu konuda zorlayıcı ve baskıcı olmak yerine daha anlayışlı ve kabul edici bir rolunuz olması gerekmektedir.
- Ev içerisinde herkesin birbirine güveneceği bir ortamın olması: Duygu, düşünceleri, hayal kırıkları, başarı ve başarısızlığı birbirine rahatça ifade edebilen güvenli bir ortamda paylaşabilen çocukların özgüven gelişimde önemli bir şekilde etkilemektedir. Kafaya takma, geçer bir şekilde demek yerine çocukların duygu ve düşüncelerini ciddiye alınız. Bunun yanı sıra her zaman kendi düşüncelerinin doğru kabul edilemeyeceğini farklı düşüncelere karşı saygılı ve yeni fikirlere açık olmasını destekleyin. Birilerini yargılamak ve olumsuz düşünceler söylemek yerine anlamaya ve dinlemeyi çalışmasını yönlendirin.
- Gerçek özgüveni sağlamasında yardımcı olun: Özgüven, beğenmişlik ya da kibirlik değildir. Kendini tanıyan, sınırlı ve güçlü yanlarını bilerek yeteneklerini kabullenebilmektir. Kendi yeteneklerini ve ilgi alanlarını keşfetmelerinde destek veriniz. Sınırlı yanlarını görmezlikten gelmeyin dürüst olun ve eleştirmeyin.
- Sorumluluk veriniz: Çocuğunuza güvenin ve yaşına uygun sorumluluk veriniz. İyi yaptığı şeylerle gurur duyulan, kendisini yararlı ve önemli hisseden bir çocuğun kendine özgüveni olur.
- Beklentileriniz çocuğun seviyesinde olsun: Her çocuğun gelişimi farklı şekilde ilerlemektedir. Onları tanıyarak uygun ve ulaşabilir hedefler seçmesinde yardımcı olun.
